به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی قم، سومین نشست از هشتمین همایش سلامت معنوی اسلامی با موضوع «سلامت معنوی قرآن بنیاد و ابعاد تمدنی، فرهنگی و هنری جامعه» صبح امروز در سالن هایش های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.

حجت الاسلام مسعود اسماعیلی با اشاره به تعامل دو سویه میان سلامت معنوی و فرهنگی عمومی جامعه، ابراز کرد: تأثیر معنویت در سلامت شرایط و الزاماتی دارد و ما در بحث فرهنگ هم همین بحث را داریم که بحث جدی در فرهنگ پژوهی است و غرض از این بحث مقایسه بین تأثیر معنویت در سلامت در حوزه فردی و اجتماعی و تأثیر فرهنگ بر سلامت در حوزه فردی و اجتماعی است.

وی با بیان اینکه بیشتر در این جلسه بر تأثیر فرهنگ بر سلامت تمرکز داریم، گفت: با توجه به تأثیر عرفان بر معنویت ما فرهنگ را به پیازی تشبیه می کنیم که از یک لایه درونی به لایه بیرونی گسترش پیدا می کند و لایه درونی و اساس جامعه فرهنگ است که عقاید، ارزش ها، آداب و رسوم و شیوه ها ظاهری و انضمامی رفتارهای اجتماع را فرا می گیرد.

وی با بیان اینکه عرفان و معنویت تأثیر بسزایی در حوزه عقاید، ارزش ها و هنجارها دارد، گفت: ارزیابی ما از فرهنگ در جوامع فرهنگ عرفانی است، ما در هند در فرهنگ هندی به فرهنگ عرفانی می رسیم و عرفان در شکل گیری عقاید و ارزش ها درلایه های زیرین فرهنگ مؤثر است؛ در کشور ماهم همین طور است و به نظر می رسد بیشترین پایداری فرهنگ در ایران از قبل معنویت و عرفان بوده است.

وی با بیان اینکه نکته مهم در این خصوص بدیهی بودن تأثیر معنویت در فراروی فرهنگ عمومی است، گفت: معنویت برای فرهنگ پویایی درست می کند و اینطور نیست که همواره معنویت در حد فرهنگی که در آن مؤثر است تعریف شود و باقی بماند زیرا ما هیچ وقت نمی خواهیم اصالت معنویت و عرفان را به فرهنگ فرو بکاهیم.

وی با اشاره به تأثیر فرهنگ بر معنویت گفت: فرهنگ یک کل جامعی است که زیر ساخت اجتماعی است و فرهنگ شناسان از زاویه نگاه خودشان فرهنگ را یک نظام یا خرده نظام در عرض بقیه نظام های اجتماعی تلقی نمی کنند بلکه یک نگاه مبنایی و اصیل به فرهنگ دارند و اگر ما بخواهیم به وضع عمومی اجتماع ساماندهی کنیم باید توجه داشته باشیم که فرهنگ در معنویت و هر چیزی که در اجتماع ساری و جاری می شود تأثیر می گذارد.

وی گفت: یکی از تأثیرات فرهنگ بر معنویت گسترده کردن معنویت در آحاد اجتماع است و خیلی از افراد از قبل فرهنگ معنوی می شوند؛ همین دیوان حافظ پر از معنویت و عرفان است و آشنایی ما ایرانی ها با عرفان از طریق فرهنگ حافظ خوانی شکل گرفته است؛ لذا قطعا فرهنگ بر معنویت آحاد جامعه تأثیر می گذارد.

وی با اشاره به شیوه هایی که معنویت بر ما تأثیر دارد نیز از طریق فرهنگ است گفت: آداب و رسوم و محیط فرهنگی بر تجارب انسان به شدت تأثیرگذار است و آداب و رسومی که در ذیل معنویت و عرفان شکل می گیرد به شدت فرهنگی است و تحت تأثیر فرهنگ آن جامعه است.

وی با اشاره به اینکه بیان معنوی که از طریق فرهنگ شکل می گیرد، گفت: زبان یک کشور که تابعی از فرهنگ است بر معنویتی که در جامعه وجود دارد تأثیر دارد و نمونه عالی آن ادبیات و زبان فارسی است.

وی با اشاره به ارتباط معنویت و فرهنگ با سلامت جامعه، گفت: ممکن است معنویت و فرهنگ آثاری در سلامت فردی و اجتماعی داشته باشند ولی وقتی به صورت دو مؤلفه جدا از هم بررسی می شوند ممکن است به شدت باعث آسیب هم شوند و ضد سلامت باشند.

وی افزود: معنویت و فرهنگ هر دو بر سلامت معنوی و سلامت ذهنی و روانی در عرصه فردی و اجتماعی تأثیری بسزا دارند ولی وقتی در مقالات متعدد بررسی شده روشن شده که معنویت علاوه بر تأثیر بر سلامت می تواند آسیب زا هم باشد و معنویت های فرد گرا می توانند فرد را منزوی کنند و آثار انزوا بر سلامت روانی و جسمی مشخص است.

وی افزود: فرهنگی که به شدت ظاهرگرا و مادی گرا است آحاد جامعه را در عرصه تعاملات اجتماعی از جمله در عرصه اشتغال و  ارتباطات اجتماعی خالی از معنا می کند و موجب سرخوردگی و افسردگی می شود.

وی ادامه داد: یک تنظیم گر اجتماعی اگر بخواهد از معنویت و فرهنگ در سلامت خود استفاده کند به دنبال ادغام این دو است و اگر بخواهیم این ارتباط و تعادل را در معنویت و فرهنگ برای تأثیر در سلامت به کار ببریم باید بدانیم که تأثیر معنویت در سلامت جامعه از طریق فرهنگ ممکن است و باعث می شود معنویت موجب انزوا و اجتماع گریزی نشود.

وی ادامه داد: تأثیر معنویت بر سلامت معنوی فردی هم از طریق فرهنگ است لذا افراد دو شخصیتی حاصل تربیت دوگانه در خانواده و مدرسه هستند و فردی که تحت تأثیر فرهگ معنوی ضد اجتماع می شود برایش آسیب زا خواهد بود.

وی گفت: فرهنگ بدون معنویت اغلب دچار مادی گرایی و ظاهر گرایی در جامعه می شود که فرسودگی های شغلی یکی از آسیب های فرهنگ های بدون معنا است .

وی با بیان اینکه برخی معتقدند که فرهنگ دینی عاری از این مشکلات است، گفت: فرهنگ دینی به دو قسم معنوی و شریعتی تقسیم می شود؛ فرهنگ دینی که به شدت شریعت زده شود و همه چیز را در اصول فقهی و باید ها و نباید های فقهی ببیند و دین را به فقه تقلیل دهد دچار بی معنایی می شود و فرد در این فرهنگ به نظمی اجبار می شوند که به دنبال زدودن و فرار از آن هستند.

وی در ادامه به جدی بودن تضادهای درونی بین معنویت و فرهنگ اشاره کرد و گفت: حل تعارض و تضاد  راهکارهای مختلفی از جمله اجتناب، پذیرش، تسلیم، رفتار تعاملی و مصالحه دارد و ما از آنجایی که معنویت را در سلامت نیاز داریم نباید یکی را به نفع دیگری حذف یا تضعف کنیم و این مدل فقط در تعامل اتفاق می افتد و تعامل نیز نیاز به ارتباط دارد و ارتباط هم به زبان مشترک نیاز دارد.

وی با بیان اینکه ارتباط باید نوعی برخورد دیالکتیک در راستای ادغام باشد نه حذف، گفت: معنویت نمی تواند یک نظام یکپارچه تولید کند و باید این یکپارچگی در بستر فرهنگ عمومی شکل بگیرد .

در ادامه محمدرضا سنگری با اشاره نقش و جایگاه ادبیات در ایجاد و پایداری تمدن و نشر معنویت و سلامت روانی انسان، به تعریف علامه طباطبایی در توصیف واژه ادب اشاره کرد و گفت: ما سه قلمرو رفتار، گفتار و نوشتار داریم؛ بنابراین وقتی که رفتار در جایگاه خویش اتفاق می افتد ما قدم به قلمرو ادب می گذاریم و کسی که این رفتار بایسته و شایسته را داشته باشد می شود مؤدب ولی اگر گفتار و نوشتار در جایگاه خویش قرار گیرد ما به قلمر ادب می آییم و چنین کسی می شود ادیب.

وی با بیان اینکه ما دو گونه ادب  داریم، گفت: یک ادب در قلمرو رفتار انسانی است و یک ادب حاصل گفتار و نوشتار انسانی است بنابراین همه جامعه ها از ادبیات ناگزیر هستند زیرا ادبیات پشتوانه پیشبرد تمدن ها و حرکت های بزرگ است .

وی ابراز کرد: وقتی انقلاب ما شروع شد وقتی خواستیم ارزشها و باورهای خود را طرح کنیم ناگزیر شدیم از شعار که فشرده ای از فرهنگ در هیأتی آهنگین است استفاده کنیم و ما برای طرح آرمان ها و باورهایی که  به آن اعتقاد داریم از شعار و ادبیات استفاده کردیم.

وی با تأکید بر اینکه ادبیات نوعی پیوستگی با کل زیست انسانی دارد، افزود: از همان آغاز ولادت ما بایک چیزی به اسم لالایی آشنا می شویم که به نوعی انتقال دهنده فرهنگ معنویت و آرامش است و ما در سیره حضرت زهرا(س) می بینیم که برای فرزندان خود لالایی می خواندند که تأثیر زیادی در آرامش دارد و سرشار از پیام های تربیتی است.

وی گفت: اگر مادر در دوران کودکی به فرزند خود القا کند که همواره حق پذیر باشد تأثیر فراوانی در ادامه زندگی او خواهد داشت و همینطور بقیه ارزش هایی که در زندگی فردی و اجتماعی فرزندان تأثیر دارد؛ بنابراین لازم است ما در آموزش هایی که برای مادران می گذاریم به آن ها آموزش دهیم که لالایی بخوانند.

وی در ادامه به استفاده از ادبیات در لحظات پایانی عمر اشاره کرد و گفت: اشعاری که بر مزارهای بزرگان نوشته شده مانند اشعاری که بر مزار پروین اعتصامی نوشته شده است بسیار سازنده است؛ پیامبر به ابوذر فرمودند هر وقت خیلی شاد هستی و هر وقتی خیلی ناراحت هستی به قبرستان برو.

وی با تأکید بر اینکه در لابلای زیست انسان هر چه داریم که به تعالی روحی ما کمک کرده به واسطه  ادبیات است، گفت: نقش آهنگران در دفاع مقدس و نقش سرودها در بر انگیختگی رزمندگان بسیار زیاد بود همانطور که ما می بینیم که اباعبدالله در روز عاشورا 127 بیت رجز خواندند که به افراد روحیه می دادند.

وی ابراز کرد: وقتی تاریخ خود را مرور می کنیم می بینیم که این اشعار شاعران بوده که تاریخ ما را حفظ کرده، همانطور که شاهنامه فروسی زبان و فرهنگ ایرانی را حفظ کرده است.

وی با بیان اینکه ما به ادبیات نیاز داریم، گفت: ادبیات شاکله تمدنی و اجتماعی ما را و چشم انداز فردای ما را ترسیم خواهد کرد.

در ادامه سیامک مختاری با بیان اینکه عنوان جلسه سلامت معنوی قرن بنیاد است گفت: تمدن اسلامی یک تمدن خدا محور است و مبدأ و مقصد ما به سمت خداوند متعال است و لذا باید نقش قران و آموزه های قرآنی را در زندگی جامه پر رنگ کنیم.

وی ادامه داد: فرهنگ جامعه ایرانی و حتی بخش زیادی از ارزش ها و مفاهیم متعالی اشعار و ادبیات ما برگرفته از آیات قران کریم و احادیث اهل بیت است که باید در جامه پر رنگ شود.

در ادامه حجت الاسلام  عبدالرسول هاجری با اشاره به راهکارهایی برای ترویج ادبیات در میان جوانان و نوجوانان به جای گوش دادن به موسیقی های بدون محتوا ، ابراز کرد: ما باید برای حوزه هنر به طور عام و ادبیات به طور خاص برنامه داشته باشیم و از ظرفیت الگوها، گروه ها مرجع و قهرمان های جامعه که تأثیر زیادی در فرهنگ هر جامعه دارند در این راستا استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه ادبیات، خانواده و آموزش و پرورش هر تلاشی که برای فرهنگ انجام دهند ما اگر گروه های مرجع و قهرمان ها را از دست بدهیم همه آن تلاش ها بی فایده خواهد بود، افزود: وقتی فردی از بیرون به دنبال شناخت یک جامعه و ارزش های آن است به قهرمان ها و گروه های مرجع آن جامعه نگاه می کند؛ ولی ما بعد از انقلاب قهرمان ها و گروه های مرجع را از دست داده ایم.

وی با تأکید بر اینکه جوانی که قهرمانش الگوهای هالیوودی و خروجی های صنعت فوتبال هستند به سمت الگوی زیستی آنها حرکت خواهد کرد، ادامه داد: بیش از 75 درصد آیات قران درباره انبیاء به عنوان گروه مرجع و الگوهای جامعه است تا برای مرم جا بیندازد که این امامان و پیامبران هستند که الگو های جامعه هستند و می توانند جامعه را به رو به تعالی سوق دهند.

وی با اشاره به خاستگاه بحث سلامت معنوی در دنیای امروز ابراز کرد: یک حقیقت گریز ناپذیر در زندگی همه انسان ها است که چیزهایی که می خواهیم و آرزو داریم محقق نمی شود و چیزهایی را که نمی خواهیم و از آن فراری هستیم گاها در زندگی ما رخ می دهد و این نقطه نا آرامی و تلاطم و نا خوشنودی بشر است.

وی گفت: یکی از سؤالات اساسی و محوری فلسفه اخلاق این است که در چنین شرایطی باید چه کنیم که هم سلامت و آرامشمان حفظ شود و هم بتوانیم به حرکت خود ادامه دهیم .

وی با بیان اینکه تاریخ به دو بخش قبل و بعد از مدرنیته تقسیم شده است گفت: در دوره قبل از مدرنیته آموزه های دینی می گوید در چنین نقطه ای باید ظرفیت های خود را توسعه دهیم و خود را هماهنگ با دنیا کنیم و در این چارچوب اخلاق، معنویت، زهد و معرفت نفس معنا پیدا می کند ولی بعد از مدرنیته فلسفه یک پاسخ دیگر می دهد که انسان اصل است و باید دنیا تغییر کند؛ لذا فناوری های مختلف را ایجاد کرد تا روز به روز لذت بشر بیشتر شود.

وی ادامه داد: با مرور زمان مشخص شد که پاسخ این نیست که لذت های دنیا را برای آرامش بشر زیاد کنیم و خیلی از نیازها تا وقتی آن را بشناسیم و برطرف کنیم یک نسل از بین رفته و شناخت و حل و درمان طول می کشد و ممکن نیست.

وی ادامه داد: از طرف دیگر مشخص شد که فناوری ها اگرچه دنیا را تغییر داده اند ولی تحصیل این همه فناوری مشکل است و این خودش عذاب می آورد و همچنین مرگ و جنگ و مسائلی از این دست را نمی شود کاری کرد و بی پاسخ مان دو اگر یک تمدن نتواند به سؤالات اساسی بشر پاسخ دهد رو به افول است بنابراین امروز مدرنیته رو به افول است.

وی ابراز کرد: امروز پسا مدرن به این نتیجه رسیده اند که برخی دردها جز با اخلاق و معنویت پاسخ داده نمی شود و این همان پاسخی است که قران قرن ها قبل به این سؤال داده است.

وی با بیان اینکه نه می شود درون انسان ها و معنویت را به نفع دنیا حذف کرد و نه می شود به نفع درون انسان دنیا را کنار گذاشت، افزود: باید یک توازن و تعادل بین معنویت و دنیا ایجاد کرد و الگوی تمدنی موفق الگویی است که بتواند سلامت و معنویت را به طور همزمان محقق کند.

در ادامه حسین رمضانی با بیان اینکه وارد کردن فرهنگ سلامت معنوی در جامعه پزشکی ارزشمند است، گفت: سلامت جسم و روح باید همزمان دیده شود و این توجه و بازگشت به سنت ایرانی است.

وی با بیان اینکه انسان آمده نفس خود را که می تواند مصفا و جلوه گاه اسماء و صفات الهی باشد را به این سمت حرکت دهد، افزود: اگر این اتفاق بیفتد منجر به درک کرامت ذاتی انسان به عنوان عبد خدا می شود و هر کس خود را در ساحت نسبت‌مندی با ذات اقدس الهی بشناسد این به عبودیت ختم می شود.

وی با بیان اینکه ما باید خود را نسبت‌مند با خداوند به عنوان یک امر نامتناهی ببینیم، گفت: اگر این برجسته شود خودشناسی کریمانه اتفاق می افتد و اگر این اتفاق بیفتد آثار روحی روانی متعددی دارد که در لسان دین هم بیان شده است و آثارش حسن خلق، آرامش روحی و سکینه و طمئنینه است و آثارش شوق و پویایی وجودی انسان است.

وی با بیان اینکه اگر پذیرش امر الهی در فرد محقق شود مبنای تحول و تبدیل تنش ها به فرصت ها می شود گفت: این موضوع اگر در فضای طبابت و تحقق سلامت و درمان اتفاق افتد می تواند بسیار مؤثر باشد .